H εκλογή δύο ευρωβουλευτών του βρετανικού ακροδεξιού κόμματος σημαίνει άραγε ότι αντιμετωπίζουμε την απειλή του φασισμού, ξανά μετά από μισό αιώνα; Ή είναι απλώς μια ψήφος διαμαρτυρίας που θα παρέλθει; Η εφημερίδα Guardian δημοσιεύει τις απόψεις γνωστών ιστορικών, που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη συντηρητικοποίηση της Ευρώπης.
Eric Hobsbawm:
Δεν είναι η απειλή της ακροδεξιάς το πιο συγκλονιστικό χαρακτηριστικό αυτών των εκλογών, παρόλο που υπάρχει μία καθαρή στροφή προς την ακροδεξιά και οι κεντροδεξιές κυβερνήσεις είναι πιθανό να κάνουν αρκετές παραχωρήσεις προς το άκρο. Το σημαντικό είναι η κρίση της αριστεράς. Έχουμε ξαναβρεθεί σε αυτό το σημείο, το 1930, όταν η επίδραση της οικονομικής κρίσης είχε ενδυναμώσει τη δεξιά και αντίστιχα αποδυναμώσει την αριστερά (οι Εργατικοί είχαν μειώσει τους βουλευτές τους στους 50 το 1931). Η αριστερά άνθισε πάλι, αλλά δεν είμαι αισιόδοξος για το κατά πόσο θα μπορέσει να πράξει το ίδιο και αυτή τη φορά. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη δεν φαίνεται να είναι αρεστά. Αυτή η άρνηση που δοκιμάζουν δεν είναι τόσο δραματική όσο ήταν των κομουνιστών, μία γενιά πιο πίσω, παρόλα αυτά είναι αξιοσημείωτη. Η ευρωπαϊκή αριστερά βασιζόταν σε μία εργατική τάξη που πλέον δεν υπάρχει στην παραδοσιακή της μορφή και για να τα καταφέρει να επανακάμψει θα χρειαστεί να βρει νέους υποστηρικτές. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο. Η αριστερά έχει προβλήματα σε όλες τις χώρες: Εργατικοί στη Βρετανία, Γάλλοι σοσιαλιστές, Δημοκρατικοί στην Ιταλία. Οι Ισπανοί σοσιαλιστές, ένα από τα λίγα αριστερά κόμματα που έχει κερδίσει τα τελευταία χρόνια, φαίνεται ότι κι αυτοί ολισθαίνουν. Το SPD στη Γερμανία δεν τα πάει τόσο κακά όσο ήταν αναμενόμενο, όμως έχουν μειώσει σημαντικά τα ποσοστά τους και αυτές οι απώλειες δεν αναπληρώνονται από το νέο-αριστερό κόμμα. Έχουμε γίνει μάρτυρες του πώς η γαλλική αριστερά έχασε την ηθική της αλλά και του κατακερματισμού της αριστεράς στη Γερμανία. Οι σοσιαλδημοκράτες χρειάζονται ένα νέο όραμα και ένα νέο κοινό.
Δεν είναι η απειλή της ακροδεξιάς το πιο συγκλονιστικό χαρακτηριστικό αυτών των εκλογών, παρόλο που υπάρχει μία καθαρή στροφή προς την ακροδεξιά και οι κεντροδεξιές κυβερνήσεις είναι πιθανό να κάνουν αρκετές παραχωρήσεις προς το άκρο. Το σημαντικό είναι η κρίση της αριστεράς. Έχουμε ξαναβρεθεί σε αυτό το σημείο, το 1930, όταν η επίδραση της οικονομικής κρίσης είχε ενδυναμώσει τη δεξιά και αντίστιχα αποδυναμώσει την αριστερά (οι Εργατικοί είχαν μειώσει τους βουλευτές τους στους 50 το 1931). Η αριστερά άνθισε πάλι, αλλά δεν είμαι αισιόδοξος για το κατά πόσο θα μπορέσει να πράξει το ίδιο και αυτή τη φορά. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη δεν φαίνεται να είναι αρεστά. Αυτή η άρνηση που δοκιμάζουν δεν είναι τόσο δραματική όσο ήταν των κομουνιστών, μία γενιά πιο πίσω, παρόλα αυτά είναι αξιοσημείωτη. Η ευρωπαϊκή αριστερά βασιζόταν σε μία εργατική τάξη που πλέον δεν υπάρχει στην παραδοσιακή της μορφή και για να τα καταφέρει να επανακάμψει θα χρειαστεί να βρει νέους υποστηρικτές. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο. Η αριστερά έχει προβλήματα σε όλες τις χώρες: Εργατικοί στη Βρετανία, Γάλλοι σοσιαλιστές, Δημοκρατικοί στην Ιταλία. Οι Ισπανοί σοσιαλιστές, ένα από τα λίγα αριστερά κόμματα που έχει κερδίσει τα τελευταία χρόνια, φαίνεται ότι κι αυτοί ολισθαίνουν. Το SPD στη Γερμανία δεν τα πάει τόσο κακά όσο ήταν αναμενόμενο, όμως έχουν μειώσει σημαντικά τα ποσοστά τους και αυτές οι απώλειες δεν αναπληρώνονται από το νέο-αριστερό κόμμα. Έχουμε γίνει μάρτυρες του πώς η γαλλική αριστερά έχασε την ηθική της αλλά και του κατακερματισμού της αριστεράς στη Γερμανία. Οι σοσιαλδημοκράτες χρειάζονται ένα νέο όραμα και ένα νέο κοινό.
Richard Overy:
Το BNP βρ
ίσκεται στην πολιτική σκηνή εδώ και αρκετό καιρό και ποτέ δεν είχε καταφέρει να κάνει ένα σημαντικό «ταρακούνημα» στην πολιτική σκηνή, οπότε πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας αυτό που γίνεται τώρα. Πρόκειται για ψήφο διαμαρτυρίας σε μία δύσκολη στιγμή, δεν σημαίνει όμως ότι το βρετανικό εκλογικό σώμα παραπαίει προς το φασισμό. Η ψήφος στο Ukip (κόμμα που επιθυμεί να βγει η Μεγάλη Βρετανία από την ΕΕ) έχει πιο ενδιαφέρον. Είναι μία ψήφος που το BNP μπορεί και να περίμενε ότι θα κερδίσει και εάν είχε λάβει ποσοστό της τάξης του 20% ή και παραπάνω, ναι, θα ήταν ανησυχητικό. Με την απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κοινοβούλιο, την αύξηση του εθνικισμού και το φόβο της τρομοκρατίας, θα περίμενε κανείς ότι οι ψήφοι θα «έρεαν» προς το BNP. Η απώλεια εμπιστοσύνης στους κοινοβουλευτικούς θεσμούς είναι χαρακτηριστική σε όλες τις περιόδους που οι φασίστες έρχονται στην εξουσία, π.χ. σε Γερμανία και Ιταλία, αλλά σε αυτή την περίπτωση το BNP δεν τα πήγε και τόσο καλά. Ο κόσμος προτίμησε να ψηφίσει το Ukip. Αποτελεί ψήφο διαμαρτυρίας σε μία στιγμή κρίσης του πολιτικού συστήματος. Η κοινοβουλευτική πολιτική κάποια στιγμή θα αποκατασταθεί, αλλά σχεδόν σίγουρα όχι κάτω από τον Γκόρντον Μπράουν. Πιο πολύ με απασχολεί η άνθιση της δεξιάς στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου υπάρχει κλίμα φόβου, αντι-μεταναστευτικό αντι-ισλαμικό και βαθιά εχθρικό προς την αριστερά. Η Ευρώπη αισθάνεται καθαρά ότι βρίσκεται σε μάχη, εξαιτίας παραγόντων όπως η τρομοκρατία και η ανάπτυξη της Κίνας, και μεταφέρεται προς τα δεξιά εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά δεν πρέπει να ερμηνεύσουμε αυτή την κλίση σαν μία επιστροφή στον φασισμό. Ο Φασισμός, με Φ κεφαλαίο, ήταν ένα φαινόμενο των δεκαετιών ’20 και ’30. Ήταν ένα επαναστατικό κίνημα απέναντι σε ένα βίαιο ιμπεριαλισμό και προωθώντας μία νέα κοινωνική τάξη. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο τώρα. Τα ακροδεξιά κόμματα βασίζονται στον φόβο –φόβο για τους μετανάστες, φόβο για τους εξωγήινους, φόβο για την Ευρώπη. Δεν έχουν όραμα για μια νέα κοινωνική τάξη, ούτε μπορούν να κάνουν νόμιμη καμπάνια για την αντικατάσταση μιας δημοκρατικής κυβέρνησης με ένα αυταρχικό καθεστώς. Αυτή είναι μία ψήφος διαμαρτυρίας από ανθρώπους που φοβούνται.
ίσκεται στην πολιτική σκηνή εδώ και αρκετό καιρό και ποτέ δεν είχε καταφέρει να κάνει ένα σημαντικό «ταρακούνημα» στην πολιτική σκηνή, οπότε πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας αυτό που γίνεται τώρα. Πρόκειται για ψήφο διαμαρτυρίας σε μία δύσκολη στιγμή, δεν σημαίνει όμως ότι το βρετανικό εκλογικό σώμα παραπαίει προς το φασισμό. Η ψήφος στο Ukip (κόμμα που επιθυμεί να βγει η Μεγάλη Βρετανία από την ΕΕ) έχει πιο ενδιαφέρον. Είναι μία ψήφος που το BNP μπορεί και να περίμενε ότι θα κερδίσει και εάν είχε λάβει ποσοστό της τάξης του 20% ή και παραπάνω, ναι, θα ήταν ανησυχητικό. Με την απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κοινοβούλιο, την αύξηση του εθνικισμού και το φόβο της τρομοκρατίας, θα περίμενε κανείς ότι οι ψήφοι θα «έρεαν» προς το BNP. Η απώλεια εμπιστοσύνης στους κοινοβουλευτικούς θεσμούς είναι χαρακτηριστική σε όλες τις περιόδους που οι φασίστες έρχονται στην εξουσία, π.χ. σε Γερμανία και Ιταλία, αλλά σε αυτή την περίπτωση το BNP δεν τα πήγε και τόσο καλά. Ο κόσμος προτίμησε να ψηφίσει το Ukip. Αποτελεί ψήφο διαμαρτυρίας σε μία στιγμή κρίσης του πολιτικού συστήματος. Η κοινοβουλευτική πολιτική κάποια στιγμή θα αποκατασταθεί, αλλά σχεδόν σίγουρα όχι κάτω από τον Γκόρντον Μπράουν. Πιο πολύ με απασχολεί η άνθιση της δεξιάς στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου υπάρχει κλίμα φόβου, αντι-μεταναστευτικό αντι-ισλαμικό και βαθιά εχθρικό προς την αριστερά. Η Ευρώπη αισθάνεται καθαρά ότι βρίσκεται σε μάχη, εξαιτίας παραγόντων όπως η τρομοκρατία και η ανάπτυξη της Κίνας, και μεταφέρεται προς τα δεξιά εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά δεν πρέπει να ερμηνεύσουμε αυτή την κλίση σαν μία επιστροφή στον φασισμό. Ο Φασισμός, με Φ κεφαλαίο, ήταν ένα φαινόμενο των δεκαετιών ’20 και ’30. Ήταν ένα επαναστατικό κίνημα απέναντι σε ένα βίαιο ιμπεριαλισμό και προωθώντας μία νέα κοινωνική τάξη. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο τώρα. Τα ακροδεξιά κόμματα βασίζονται στον φόβο –φόβο για τους μετανάστες, φόβο για τους εξωγήινους, φόβο για την Ευρώπη. Δεν έχουν όραμα για μια νέα κοινωνική τάξη, ούτε μπορούν να κάνουν νόμιμη καμπάνια για την αντικατάσταση μιας δημοκρατικής κυβέρνησης με ένα αυταρχικό καθεστώς. Αυτή είναι μία ψήφος διαμαρτυρίας από ανθρώπους που φοβούνται. Michael Burleigh:
Οι συνθήκες στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετικές σήμερα από αυτές του 1930. Δεν έχουμε πίσω μας έναν καταστροφικό ευρωπαϊκό πόλεμο, νιώθοντας παράλληλα απογοήτευση από το πώς τελείωσε. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν λέμε ότι η οικονομική κρίση οδηγεί στην άνοδο της άκρας δεξιάς. Οι φασίστες στην Ιταλία, βρίσκονταν στην εξουσία πριν την κρίση. Δεν υπάρχει μία αυτόματη σύνδεση μεταξύ των δύο. Στη Γερμανία, οι πιο πολλοί άνεργοι είχαν ψηφίσει τους κομουνιστές. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε ότι θα υπάρχει κάποια ιστορική σημασία για τα δεξιά κόμματα που πέτυχαν υψηλά ποσοστά στις ευρωεκλογές ή ότι θα προσφέρουν μία –ευρωπαϊκού επιπέδου- απειλή στα καθιερωμένα πολιτικά πράγματα. Παρόλο που υποπτεύομαι ότι μπορεί να είναι πιο οργανωμένοι από τα αριστερά κόμματα, είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Πρέπει επίσης να είμαστε ενήμεροι στο ότι τα δεξιά κόμματα μπορεί να εξελιχθούν. Είναι περίεργο το ότι η εξέλιξη των κομουνιστικών κομμάτων σε ευρωκομμουνιστικά κόμματα έχει αναγνωριστεί, ενώ για τα δεξιά κόμματα υπάρχει η αντίληψη ότι είναι στατικά και συνδεδεμένα με τη δεκαετία του ’30. Η αριστερά ενδιαφέρεται ιδιαίτερα στο να προβάλει την απειλή του φασισμού, προσπαθώντας να αναζωογονήσει τον εαυτό της. Κάτι τέτοιο έκαναν και οι Εργατικοί πριν από τις εκλογές. Μία καλύτερη προσέγγιση είναι να πάρουμε το ΒΝΡ –το βρετανικό ακροδεξιό κόμμα- στα σοβαρά. Να μην τους μετατρέψουμε σε μάρτυρες, απορρίπτοντάς τους. Να τους ρωτήσουμε και για άλλες πολιτικές: πώς θα μας βγάλουν από την κρίση, ποια είναι η πρότασή του
ς για την εξωτερική πολιτική. Δεν πρέπει να μας πανικοβάλουν αυτά τα αποτελέσματα. Η πραγματικότητα είναι ότι η κεντροδεξιά τα έχει πάει πολύ καλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. (...) Υποστηρικτές του ΒΝΡ τείνουν να είναι απογοητευμένοι ψηφοφόροι των Εργατικών που ψηφίζουν διαμαρτυρόμενοι στην πολιτική ελίτ, και η ελίτ τους έχει πολλούς λόγους για να είναι δυσαρεστημένοι. Θα ανησυχούσα μόνο εάν αυτό γινόταν μόδα. Ο πραγματικός κίνδυνος, όμως, μπορεί να έρθει από τις βαλτικές χώρες και την ανατολική Ευρώπη. Οι εκεί χώρες έχουν χτυπηθεί από «οικονομικό τυφώνα», έχουν μικρή εμπειρία στη δημοκρατία και τα πολιτικά πράγματα είναι ευμετάβλητα. Κόμματα «από το πουθενά» μπορεί να ανέλθουν στην εξουσία.
ς για την εξωτερική πολιτική. Δεν πρέπει να μας πανικοβάλουν αυτά τα αποτελέσματα. Η πραγματικότητα είναι ότι η κεντροδεξιά τα έχει πάει πολύ καλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. (...) Υποστηρικτές του ΒΝΡ τείνουν να είναι απογοητευμένοι ψηφοφόροι των Εργατικών που ψηφίζουν διαμαρτυρόμενοι στην πολιτική ελίτ, και η ελίτ τους έχει πολλούς λόγους για να είναι δυσαρεστημένοι. Θα ανησυχούσα μόνο εάν αυτό γινόταν μόδα. Ο πραγματικός κίνδυνος, όμως, μπορεί να έρθει από τις βαλτικές χώρες και την ανατολική Ευρώπη. Οι εκεί χώρες έχουν χτυπηθεί από «οικονομικό τυφώνα», έχουν μικρή εμπειρία στη δημοκρατία και τα πολιτικά πράγματα είναι ευμετάβλητα. Κόμματα «από το πουθενά» μπορεί να ανέλθουν στην εξουσία. Πηγή: απόσπασμα από άρθρο της εφημερίδας Guardian
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου